Sự kiện Y2K: Từ biến cố tận thế năm 2000 và có thể kéo dài đến khi vũ trụ hủy diệt
Thế nhưng Y2K chưa bao giờ chỉ là một vấn đề nhỏ, xảy ra duy nhất một lần rồi thôi. Sforum xin được tiết lộ với bạn rằng còn rất nhiều sự kiện tương tự Y2K đã xảy ra trong quá khứ và sẽ xảy ra trong tương lai, mà bạn có thể chưa hề nghe đến chúng.
[caption id='attachment_673766' align='aligncenter' width='1200']
Bìa tạp chí Time: 'Ngày tàn của thế giới?'[/caption]Y2K là gì?
Hơn 20 năm trước đây, làng công nghệ thông tin thế giới sục sôi vì lo ngại sự kiện Y2K – 'Year 2000 Problem', thứ có thể khiến máy bay rơi khỏi bầu trời, ngân hàng ngừng hoạt động, nhà máy điện hỏng hóc và tên lửa có thể bay lên không kiểm soát. Những lo ngại này bắt nguồn từ việc các hệ thống máy tính cũ nhầm lẫn về ngày tháng. Do chúng chỉ sử dụng 2 số cuối của năm để tính toán ngày tháng, nên năm 2000 sẽ được hiểu là '00' và bị nhầm lẫn với năm 1900.
Đây là một mối lo ngại hoàn toàn có cơ sở, và thực sự đã gây ra một số vấn đề khi năm 2000 tiến đến dù may mắn là không có gì tai hại nhờ sự cảnh giác của cộng đồng cũng như sự chuẩn bị công phu trong nhiều năm trước đó. Theo ước tính, thế giới đã tiêu tốn khoảng 300 tỉ USD (gần 440 tỉ USD theo thời giá hiện tại) để ngăn cản các vấn đề có liên quan đến Y2K.
[caption id='attachment_673767' align='aligncenter' width='1200']
Tấm bảng điện tử báo giờ tại trường École Centrale de Nantes của Pháp ghi rằng hiện tại là 12 giờ 9 phút ngày 3/1/1900.[/caption]Để ngăn chặn những trường hợp xấu nhất có thể xảy ra, người Mỹ và Nga đã thỏa thuận đặt giám sát viên tại các trung tâm chỉ huy tên lửa của nhau để giám sát, tránh trục trặc máy tính gây hiểu lầm. Chỉ có một số vấn đề nhỏ xảy ra rải rác trên thế giới, chẳng hạn trong tấm hình bên trên, tấm bảng điện tử báo giờ tại École Centrale de Nantes, một ngôi trường có truyền thống hơn 100 năm của Pháp ghi rằng hiện tại là 12 giờ 9 phút ngày 3/1/1900 dù nó được chụp vào ngày 3/1/2000. Tại Nhật, nhà máy điện hạt nhân tỉnh Ishikawa đã 'biến mất' khỏi hệ thống theo dõi một thời gian ngắn do trục trặc của máy tính, dù mọi thứ vẫn hoạt động bình thường.
Từ thời điểm chuyển giao thiên niên kỷ đến nay, đã 22 năm trôi qua và bạn có thể nghĩ rằng Y2K đã là chuyện của quá khứ. Ý tưởng này nửa đúng nửa sai: Vấn đề của năm 2000 đã trôi qua, nhưng sẽ còn những vấn đề tương tự diễn ra trong tương lai khi máy tính nhầm lẫn về ngày tháng, có thể kéo dài đến khi… vũ trụ hủy diệt. Đặc biệt, nhiều sự kiện trong số này không có 'số đẹp' như Y2K nên không được chú ý đúng mức và đã có tác hại lớn lao.
Những vấn đề tương tự Y2K trong vòng đời của chúng ta
Thật ra, các kỹ sư máy tính đã lo ngại về các sai sót của khả năng xử lý ngày tháng trong máy tính từ lâu trước khi Y2K tiến đến, và nhận ra nhiều vấn đề tiềm ẩn trong những con số ngày tháng tưởng chừng vô hại. Ví dụ ngày 9/9/1999 được ghi nhận trong các hệ thống máy tính cũ là 9/9/99, và có thể bị nhẫm lẫn với 9999, con số thường được sử dụng để chỉ một thời điểm không xác định trong tương lai.
Năm 2010 cũng từng là một vấn đề với các kỹ sư máy tính, và được gọi là 'Y2K+10' hoặc 'Y2.01K', nhưng nguyên nhân của nó phức tạp hơn một chút. Máy tính có thể nhầm lẫn giữa mã hóa hệ thập lục phân (hexadecimal) và nhị phân (binary): con số 10 được mã hóa là 0x10 trong hệ nhị phân; trong khi hệ thập lục phân mã hóa số 10 thành 0x0A còn 0x10 là dành cho số 16.
[caption id='attachment_673768' align='aligncenter' width='1200']
Lỗi của PS3 vào năm 2010.[/caption]Tác hại của nó là khiến cho một số hệ điều hành phần mềm cũ hiểu sai ngày tháng, chẳng hạn Windows Mobile báo các tin nhắn được gửi vào năm 2010 là 2016, nói cách khác là tin nhắn đến từ tương lai. Tại Đức, một vấn đề cực lớn đã xảy ra từ Y2K+10 khi hơn 20 triệu thẻ ngân hàng bị vô hiệu hóa, còn ở Bỉ thì các chip nhận diện khách hàng của Citibank Bỉ không hoạt động. Chiếc máy console PS3 rất quen thuộc với game thủ chúng ta cũng gặp phải vấn đề này nữa đấy!
Năm nay - 2022 - thật ra cũng là năm 'có vấn đề' với các hệ thống máy tính, và chính là lý do Sforum thực hiện bài viết này. Lỗi này được gọi là lỗi Y2K22, xảy ra trong các hệ thống, phần mềm máy tính sử dụng chuỗi 10 con số để đại diện cho ngày tháng trong năm. Với ngày tháng của năm nay, chúng sẽ được mô tả bằng chuỗi 10 chữ số bắt đầu bằng '22' và theo sau là 8 con số nữa – tức là từ 2200000001 trở đi. Vấn đề nằm ở chỗ các máy tính 32bit chỉ có thể hiểu đến 2147483647, và vì thế chúng không thể biết được hôm nay là ngày nào. Các server dịch vụ email Exchange của Microsoft là trường hơp chịu ảnh hưởng lớn nhất của bug này.
[caption id='attachment_673770' align='aligncenter' width='1200']
Server dịch vụ email Exchange của Microsoft gặp lỗi ngày tháng vào đầu năm nay.[/caption]16 năm nữa, vào năm 2038 chúng ta cũng có thể gặp phải vấn đề tương tự với các hệ thống sử dụng Unix 32 bit. Với những hệ thống này, ngày giờ được tính theo từng giây, khởi đầu từ lúc 0 giờ 0 phút 0 giây ngày 1/1/1970. Tương tự như bug trên, nó chỉ có thể hiểu được hơn 2 tỉ 147 triệu giây trước và sau cột mốc này, tức là khoảng thời gian từ 20 giờ 45 phút 52 giây ngày 13/12/1901 đến 3h 14 phút 7 giây ngày 19/1/2038.
Khi thời điểm này tiến đến, những hệ thống Unix 32 bit sẽ gặp lỗi 'overflow' (nói nôm na là hết số để dùng' khiến nó quay lại ngày 13/12/1901 và gây ra sai sót lớn. Lỗi này hẳn sẽ không xảy ra bởi các hệ thống 32 bit đều đã được thay thế bằng 64 bit.
Những 'Y2K' xa hơn nữa trong tương lai
Các năm nhuận cũng có thể là vấn đề: Không ít phần mềm tính toán ngày tháng dựa trên một quy tắc đơn giản là 'năm nhuận là năm chia hết cho 4'. Thế nhưng thật ra quy tắc này sai, bởi những năm có 00 ở cuối còn phải chia hết cho 400 mới được tính là năm nhuận. Quy tắc này đúng khi tính năm 2000 vì nó thực sự là năm nhuận, nhưng sẽ không còn đúng nếu dùng để tính năm 1900 hay 2100. May mắn là chúng ta không phải lo ngại về vấn đề này bởi 1900 thì máy tính chưa ra đời, còn 2100 thì các phần mềm cũ đều đã bị thay thế và cập nhật.
Hàng loạt vấn đề ngày tháng tương tự sẽ diễn ra kéo dài trong thời gian từ nay đến 2100. Các máy Mac đời cũ tính giờ từ ngày 1/1/1904 sẽ gặp lỗi tương tự Unix 32 bit vào năm 2040. Những thiết bị chơi game Nintendo Wii và 3DS cũ kỹ sẽ quay về ngày 1/1/2000 vào cuối ngày 31/1/2051 (nếu chúng còn hoạt động được). Ngày 6/9/2079, những hệ thống tính ngày từ 1/1/1900 và sử dụng hệ thống tính ngày 16 bit sẽ quay về 1/1/1900,… Nhưng những con số này còn quá bình thường, hãy để Sforum giới thiệu đến các bạn những con số chẳng ai buồn đọc trong phần kế tiếp!
Đến vũ trụ hủy diệt
Như Sforum đã nói ở đầu bài viết này, các sự kiện tương tự Y2K có thể kéo dài đến khi vũ trụ hủy diệt. Hãy cùng chúng tôi khám phá một vài con số có thể khiến bạn 'shock' không khác gì máy tính nhé!
- Năm 2108: Hệ thống lưu trữ file FAT cũ (ra mắt vào năm 1981) sẽ không thể nhận diện bất kỳ thời điểm nào sau năm 2108.
- Năm 2138: Hệ thống định vị GPS của Mỹ sử dụng hệ thống tính ngày theo tuần và ngày trong tuần 13 bit sẽ gặp lỗi 'overflow' sau 8192 tuần hoạt động.
- Năm 2262: Một số đồng hồ điện tử siêu chính xác có khả năng đếm tới từng nano giây chạy trên nền tảng 64 bit sxẽ overflow vào gần nửa đêm ngày 11/4/2262.
- Năm 4000 và 8000: Các phần mềm quản lý dữ liệu được phát triển trên nền tảng SAS sẽ không thể đồng bộ dữ liệu với các phần mềm khác do 'luật 4000 năm' của SAS.
- Năm 10000: Đây sẽ là năm Dương lịch đầu tiên với 5 con số, và sẽ gây ra vấn đề với các máy tính quen thuộc với năm 4 con số. Các nhà khoa học gọi nó là 'vấn đề Y10K'. Những máy tính hoạt động trong lĩnh vực thiên văn và vật lý đã và đang phải làm việc với những mốc thời gian này. Lỗi tương tự cũng sẽ xảy ra với máy tính vào năm 100000, 1000000,....
- Năm 30828: Vào ngày 14/9/30828, Windows 64 bit sẽ không thể nhận diện được thời gian khi khởi động máy do nó đếm theo từng 100 nano giây kể từ 1/1/1601 và gặp bug overflow.
- Năm 275760: API của JavaScript đếm ngày giờ theo từng mili giây kể từ 1/1/1970 và 'chỉ' có thể lưu trữ 100 triệu ngày trước và sau thời điểm này. Do đó, các phần mềm viết bằng JavaScript sẽ không thể lưu trữ ngày giờ sau thời điểm 13/9/275760.
- Năm 292277026596: Hơn 292 tỉ năm nữa trong tương lai, các hệ thống máy tính sử dụng Unix 64 bit sẽ gặp bug overflow. Thời điểm chính xác là 15 giờ 30 phút 8 giây ngày Chủ nhật, 4/12/292277026596. May mắn là vào thời điểm này thì vũ trụ có lẽ đã 'chết' và không ai còn phải đau đầu với vấn đề Y2K hay Y200000000K của máy tính nữa.
Lời kết
Với những gì Sforum chia sẻ bên trên, bạn đã có thêm những kiến thức kỳ quái về máy tính cũng như những vấn đề ngày tháng mà chúng ta có thể gặp phải trong tương lai. Chúng tôi đã cố gắng lược bỏ tất cả những thuật ngữ và con số phức tạp, hi vọng rằng bạn sẽ thích bài viết thú vị này. Đừng quên quay lại cùng chuyên mục Khám Phá của Sforum để tiếp tục tìm hiểu những điều mới mẻ nhé!
- Xem thêm các bài viết chuyên mục Khám phá
Bình luận (0)