Biện pháp tu từ là gì? Các biện pháp tu từ và tác dụng của nó

Biện pháp tu từ là gì? Tác dụng của nó là gì? Đối với học sinh, việc nắm rõ ý nghĩa tác dụng của các biện pháp tu từ là gì rất quan trọng để đạt điểm số tốt trong môn văn học. Vậy thế nào là biện pháp tu từ và các biện pháp tu từ thường gặp là gì? Nếu không muốn bỏ lỡ những thông tin về kiến thức hữu ích này, bạn hãy xem hết bài viết nhé!

Biện pháp tu từ là gì?

Biện pháp tu từ là hình thức làm cho ngôn từ trở nên sinh động hơn thông qua việc sử dụng các từ ngữ một cách đặc biệt, tạo ra hiệu quả nghệ thuật nhất định. Từ đó giúp tạo ấn tượng mạnh mẽ và thể hiện sâu sắc nhiều tầng ý nghĩa trong tác phẩm.

Các loại tu từ chính bao gồm:

• Tu từ từ vựng: Hình thức này liên quan đến cách dùng từ, bao gồm các biện pháp như so sánh, hoán dụ, nhân hóa, điệp ngữ, nói giảm - nói tránh, chơi chữ,...
• Tu từ cú pháp: Hình thức này liên quan đến cấu trúc câu, bao gồm các biện pháp như đảo ngữ, câu hỏi tu từ, phép đối,...

Tác dụng của biện pháp tu từ là gì?

Trong văn học, các biện pháp tu từ thường được dùng để làm nổi bật những chi tiết quan trọng, ý tưởng mà tác giả muốn truyền đạt đến người đọc. Không chỉ vậy, tác dụng của biện pháp tu từ còn thể hiện ở việc giúp cho người đọc hình dung một cách rõ nét hơn về các sự vật, hiện tượng được miêu tả. Điều này cũng giúp ngôn từ trở nên phong phú và đa dạng hơn, tránh đem lại cảm giác nhàm chán hay đơn điệu trong diễn đạt.

Các biện pháp tu từ từ vựng thường gặp

Với nội dung trên, Sforum đã giới thiệu về khái niệm cơ bản để bạn biết biện pháp tu từ là gì và các loại tu từ chính. Trong đó, biện pháp tu từ từ vựng sẽ gồm có nhiều phương thức khác nhau. Vậy cụ thể đó là những loại biện pháp nào, hãy cùng khám phá chi tiết các biện pháp tu từ từ vựng phổ biến:

Biện pháp so sánh

Đây là hình thức so sánh hai đối tượng với nhau để làm nổi bật một đặc điểm chung nào đó. Nó thường sử dụng các từ như "như", "giống như", "so với". So sánh có tác dụng làm rõ hoặc nhấn mạnh đặc điểm của một đối tượng thông qua việc liên hệ nó với một đối tượng khác đã quen thuộc. Điều này giúp cho hình ảnh được hình dung một cách sinh động, chi tiết và dễ hiểu hơn.

• Ví dụ: Trời xanh như ngọc bích.

Biện pháp ẩn dụ

Dù rất hay xuất hiện trong văn học, thế nhưng khái niệm của ẩn dụ trong biện pháp tu từ là gì vẫn còn nhiều người chưa hiểu đúng. Đây là hình thức thay thế một từ này bằng một từ hoặc cụm từ khác có sự tương đồng với nhau để tạo ra hình ảnh mới hoặc làm cho ý tưởng trở nên rõ ràng hơn.

Biện pháp tu từ ẩn dụ giúp ngôn ngữ trở nên súc tích và giàu hình ảnh, thường dùng để diễn tả các khái niệm trừu tượng một cách cụ thể và dễ hình dung hơn.

• Ví dụ: Uống nước nhớ nguồn.

Biện pháp hoán dụ

Đây là phép tu từ sử dụng tên của sự vật này để làm tên của sự vật khác, có liên quan gần gũi đến đối tượng cần miêu tả. Có 4 loại hoán dụ, bao gồm: Lấy bộ phận để chỉ cho cái toàn thể, sử dụng bộ phận chứa đựng để chỉ cho sự vật bị chứa đựng, dùng đặc điểm của sự vật để gọi tên sự vật, dùng cái cụ thể để chỉ cho cái trừu tượng.

Biện pháp tu từ hoán dụ có tác dụng làm cho câu văn trở nên hàm súc, tạo sự liên tưởng thú vị cho người đọc.

• Ví dụ: Người đầu bạc tiễn kẻ đầu xanh (đầu bạc thay cho hình ảnh người cao tuổi còn đầu xanh thay cho hình ảnh người còn trẻ).

Ngoài việc tìm hiểu khái niệm của các biện pháp tu từ là gì thì thói quen đọc sách thường xuyên cũng rất hữu ích để bạn có thể hiểu biết hơn về văn học. Qua việc đọc nhiều sách, bạn sẽ nâng cao khả năng đọc hiểu, hiểu sâu ý nghĩa và nội dung của nhiều thể loại văn bản. Thói quen này sẽ trở nên thuận tiện và tiết kiệm hơn khi bạn sử dụng máy đọc sách.

[Product_Listing categoryid="913" propertyid="" customlink="https://cellphones.com.vn/tablet/may-doc-sach.html" title="Tham khảo danh sách máy đọc sách được quan tâm tại CellphoneS!"]

Biện pháp nhân hóa

Nhân hóa trong biện pháp tu từ là gì có lẽ đã không còn xa lạ với nhiều bạn đam mê với văn học. Đây cơ bản là hình thức gán những hành động, biểu hiện, cảm xúc,... của con người cho những đối tượng không có nhận thức hoặc mang khái niệm trừu tượng.

Ý nghĩa của biện pháp tu từ nhân hóa khi sử dụng là làm cho các đối tượng trở nên sống động và gần gũi hơn.

• Ví dụ: Cây bàng già đứng trầm ngâm bên đường.

Biện pháp điệp ngữ

Điệp ngữ có thể dễ dàng nhận biết trong các câu văn khi phát hiện thấy tình trạng lặp lại một từ hoặc cụm từ. Hoặc lặp lại một câu nhiều lần trong cùng một đoạn văn. Điệp ngữ là biện pháp tu từ có tác dụng trong việc nhấn mạnh và làm cho ý chính trong bài trở nên nổi bật. Nó cũng giúp tạo ra nhịp điệu đặc biệt cho câu văn, đoạn văn.

• Ví dụ: Từ “giữ” được lặp nhiều lần trong câu văn ở ảnh bên dưới, trích từ tác phẩm Thép Mới.

Biện pháp liệt kê

Bạn đã biết liệt kê trong biện pháp tu từ là gì hay chưa? Đây là một hình thức làm phong phú câu văn hay đoạn văn bất kỳ dựa vào việc sắp xếp hàng loạt các đặc điểm, yếu tố hoặc hành động nối tiếp nhau. Tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê được thể hiện ở việc tăng cường tính nhấn mạnh, dễ ghi nhớ và đem lại ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc. Nhờ đó mà cũng giúp tăng sức thuyết phục cho lời văn của bạn. 

• Ví dụ: Mẹ chính là người sinh ra con, nuôi con và dạy con những điều hay lẽ phải.

Biện pháp nói giảm - nói tránh

Đây là biện pháp tận dụng lối diễn đạt nhẹ nhàng, gián tiếp để tránh gây ra sự khó chịu, xúc phạm hoặc làm tổn thương đến người khác. Bạn có thể nhận ra phép nói giảm nói tránh thông qua cách dùng từ tế nhị thay vì các từ ý nghĩa thông thường. Phép nói giảm - nói tránh giúp làm giảm đi sự tổn thương, đau khổ. Đồng thời thể hiện phép lịch sự trong giao tiếp và thể hiện sự đồng cảm.

• Ví dụ: Ông ấy đã yên nghỉ (thay vì dùng từ đã mất).

Biện pháp nói quá

Đây là biện pháp tu từ sử dụng cách diễn đạt một hiện tượng hay sự vật, sự việc nào đó với quy mô và tính chất được phòng đại so với thực tế. Lưu ý: nói quá không đồng nghĩa với nói khoác. Bởi vì nói khoác mang ý nghĩa truyền đạt thông điệp sai hoàn toàn so với sự thật. Ý nghĩa của biện pháp tu từ nói quá là tạo ra các hiệu ứng mạnh mẽ, nhấn mạnh, tạo ấn tượng khó quên hoặc làm rõ đặc điểm của đối tượng. 

• Ví dụ: Tôi đã chờ đợi hàng thế kỷ rồi. 

Biện pháp chơi chữ

Chơi chữ là hình thức mà chúng ta vẫn thường nghe nhắc đến trong văn học, tuy nhiên không phải ai cũng biết chơi chữ trong biện pháp tu từ là gì. Hiểu đơn giản, đây là hình thức dùng các từ ngữ với nghĩa kép, có âm thanh tương tự nhau. Các biện pháp tu từ chơi chữ được sử dụng nhiều nhất là: Đồng âm, gần âm, điệp âm, nói lái, trái nghĩa, gần nghĩa, đồng nghĩa,..

Biện pháp này có tác dụng tạo ra sự thú vị và sáng tạo trong cách dùng từ, giúp câu văn trở nên hấp dẫn hơn. Bằng việc chơi chữ sáng tạo, tác giả cho thấy sự thông minh và dí dỏm của bản thân.

• Ví dụ: Ruồi đậu mâm xôi đậu.

Các biện pháp tu từ cú pháp

Bạn đã bao giờ thắc mắc biện pháp tu từ cú pháp là gì và bao gồm những loại nào hay chưa? Theo văn học, đây là một kỹ thuật ngôn ngữ liên quan đến cấu trúc câu và cách sắp xếp các thành phần trong câu. Mời bạn cùng Sforum khám phá xem có bao nhiêu biện pháp thuộc thể loại tu từ cú pháp nhé!

Biện pháp đảo ngữ

Nếu bạn đang chưa biết đảo ngữ trong biện pháp tu từ là gì thì đây được hiểu như một hình thức đảo ngược trật tự thông thường của các thành phần trong câu. Từ đó, khiến câu văn ẩn chứa tính nghệ thuật và tạo sự bất ngờ cho người đọc hoặc người nghe mà không làm mất đi quan hệ cú pháp. Cách tu từ này thường được dùng để nhấn mạnh một từ hay cụm từ nào đó trong câu.

Ví dụ: Trong câu thơ “Lom khom dưới núi tiều vài chú”, chúng ta có thể thấy thay vì sử dụng cấu trúc "Vài chú tiều", tác giả đã đảo ngữ và đặt định ngữ "tiều" trước danh từ "chú". Điều này đã giúp tăng tính sinh động cho hình ảnh trong câu thơ.

Biện pháp điệp cấu trúc

Dù được các giáo viên dạy văn nhắc đến khá nhiều, tuy nhiên thế nào là biện pháp tu từ điệp cấu trúc vẫn là câu hỏi khó với nhiều bạn học sinh. Theo văn học, đây là hình thức lặp lại một cấu trúc câu hoặc một phần của câu có cùng âm hưởng ở những vị trí khác nhau trong đoạn văn. Điều này giúp tạo nên tính nhạc, biểu cảm và thổi hồn vào đoạn văn.

Ví dụ: Khi đọc đoạn thơ trích trong bài Mùa Xuân Nho Nhỏ ở ảnh trên, ta có thể thấy từ “Ta” được lặp lại 3 lần để nhấn mạnh cho niềm khao khát cống hiến.

Biện pháp chêm xen

Chêm xem trong biện pháp tu từ là gì được hiểu đơn giản chính là cách chèn thêm các từ, cụm từ, mệnh đề ngắn vào giữa các từ, cụm từ, mệnh đề chính trong câu. Nó được dùng để bổ sung trạng thái cảm xúc hoặc thông tin liên quan cho câu. Những từ chêm xen trong câu thường nằm trong ngoặc đơn hoặc đứng sau dấu gạch nối.

Ví dụ: "Alex (một kẻ lữ hành) đang đi giữa đêm"

Trong câu này, cụm từ "một kẻ lữ hành" được chèn vào giữa chủ ngữ "Alex" và vị ngữ "đang đi giữa đêm" để bổ sung thông tin nghề nghiệp cho nhân vật Alex.

Câu hỏi tu từ

Đây là một biện pháp tu từ trong văn học, theo đó tác giả sẽ đặt ra những câu hỏi nhưng không mong đợi sẽ có câu trả lời cụ thể. Hình thức này được dùng khá rộng rãi trong văn học nghệ thuật để kích thích sự suy ngẫm và tưởng tượng của người đọc. Cách sử dụng câu hỏi tu từ được dùng khá rộng rãi trong việc nhấn mạnh, làm nổi bật vấn đề, quan điểm hoặc cảm xúc của tác giả.

Ví dụ: “Cuộc sống này còn lại những gì cho tôi đây?"

Câu hỏi này được tác giả sử dụng không phải để tìm câu trả lời mà để thể hiện sự hoài nghi, nỗi buồn cùng sự thất vọng về cuộc sống.

Phép đối

Bạn đã biết về phép đối trong biện pháp tu từ là gì chưa? Trong văn học, kỹ thuật này sẽ sử dụng những từ hoặc cụm từ mang nghĩa trái ngược nhau và sắp xếp vào các vị trí cân xứng trong câu văn hoặc đoạn văn. Biện pháp này giúp tạo nên sự tương phản, nhấn mạnh và làm nổi bật các yếu tố đối lập.

Ví dụ: “Anh là ánh sáng, em là bóng tối."

Trong câu này, "ánh sáng" và "bóng tối" là hai khái niệm đối lập được đối chiếu với nhau.

Lưu ý để sử dụng biện pháp tu từ hiệu quả

Để phát huy tốt tác dụng của biện pháp tu từ khi đưa vào văn học, bạn cần lưu ý các điểm sau:

• Cần lựa chọn và sử dụng biện pháp tu từ dựa theo chủ đề, phong cách cũng như thể loại của tác phẩm.
• Một tác phẩm không nên lạm dụng cùng lúc nhiều biện pháp tu từ.
• Phân tích kỹ lưỡng bối cảnh, ngữ cảnh để có cách sử dụng phù hợp.
• Xác định rõ mục đích sử dụng biện pháp tu từ là nhấn mạnh, tăng tính trữ tình hay gây sự tò mò.
• Biện pháp tu từ sử dụng nên phù hợp với đối tượng đưa vào bài văn.

Câu hỏi thường gặp

Ngoài thắc mắc về biện pháp tu từ là gì hay tác dụng và ví dụ liên quan thì vẫn còn nhiều câu hỏi khác về chủ đề này mà nhiều người muốn biết. Vì vậy, Sforum sẽ giải đáp thêm một số câu hỏi khác về biện pháp tu từ mà nhiều người đang quan tâm. Bạn cũng hãy đọc tham khảo nội dung tiếp theo đây nếu muốn biết thêm kiến thức về lĩnh vực này nhé!

Có bao nhiêu biện pháp tu từ?

Như nội dung trên đã đề cập, trong văn học Việt Nam sẽ có tổng cộng 14 biện pháp tu từ và chúng được phân thành hai loại như sau:

• Tu từ từ vựng: Điệp ngữ, biện pháp ẩn dụ, biện pháp nhân hóa, nói giảm nói tránh, nói quá, biện pháp liệt kê, tu từ so sánh, biện pháp hoán dụ và chơi chữ.
• Tu từ cú pháp: Điệp cấu trúc, tu từ chêm xen, câu hỏi tu từ, biện pháp đảo ngữ và phép đối.

Câu hỏi tu từ có phải là câu hỏi thật sự không?

Câu hỏi tu từ được đặt ra không phải để nhận lại câu trả lời từ người đọc hay người nghe. Thay vào đó, nó được dùng để tăng tính biểu cảm, diễn đạt cảm xúc và thái độ của người nói. Vì vậy, đây không phải là câu hỏi thật sự mà chỉ là một ngữ pháp được tác giả hay người nói đặt ra để tạo nên hiệu ứng nghệ thuật hoặc biểu đạt cảm xúc là chính.

Qua những lời giải đáp thế nào là biện pháp tu từ, hy vọng bạn đã hiểu ra ý nghĩa tác dụng của các biện pháp tu từ là gì trong văn học. Từ đó, dễ dàng phân tích các bài thơ, bài văn và đạt được điểm số cao trong những bài kiểm tra sắp đến. Để biết thêm những kiến thức phong phú trong cuộc sống, bạn nhớ đừng bỏ qua bài viết nào mới nào trong mục “Thủ thuật - Hỏi đáp” nhé!