Hướng dẫn cách kiểm tra sức khỏe ổ cứng máy tính đơn giản

Kiểm tra sức khỏe ổ cứng định kỳ là một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả để giúp bạn ngăn chặn các sự cố không mong muốn và chủ động bảo vệ dữ liệu.

Ổ cứng máy tính là nơi lưu giữ gần như toàn bộ cuộc sống số của bạn, từ tài liệu học tập, công việc, cho đến hình ảnh, video và vô vàn kỷ niệm quý giá. Tuy nhiên, nhiều người chỉ nhận ra vai trò quan trọng của nó khi dữ liệu bắt đầu hư hỏng, hoặc tệ hơn là mất hoàn toàn.

Vì sao bạn cần phải kiểm tra sức khỏe ổ cứng?

Ổ cứng là một trong những linh kiện quan trọng nhất trong bất kỳ chiếc máy tính nào, nhưng lại thường bị người dùng “lãng quên”.

Trong khi đó, nó chính là nơi chứa toàn bộ dữ liệu cá nhân, từ tài liệu, ảnh, video đến các ứng dụng và hệ điều hành. Một khi ổ cứng gặp sự cố, hậu quả không chỉ là máy tính hoạt động kém ổn định mà nghiêm trọng hơn là mất toàn bộ dữ liệu.

Việc kiểm tra sức khỏe ổ cứng định kỳ giúp bạn chủ động phát hiện những dấu hiệu hao mòn, lỗi vật lý hoặc lỗi hệ thống tệp (file system) trước khi chúng gây ra thiệt hại lớn. Đây cũng là cách giúp bạn xác định thời điểm cần thay thế ổ cứng hoặc sao lưu dữ liệu gấp, nhất là với những ổ đã sử dụng lâu năm.

Các dấu hiệu cảnh báo ổ cứng có vấn đề

Không phải lúc nào ổ cứng hỏng cũng thể hiện rõ ràng ngay lập tức. Có những dấu hiệu âm thầm xuất hiện từ sớm, và nếu bạn để ý kỹ, hoàn toàn có thể nhận ra:

• Máy tính khởi động chậm bất thường: Nếu máy trước đây mở nhanh, nay lại cần vài phút mới vào được màn hình chính, rất có thể ổ cứng đang gặp vấn đề khi đọc dữ liệu.
• Xuất hiện tiếng kêu lạ từ ổ đĩa: Đặc biệt với HDD, nếu bạn nghe thấy tiếng "click" liên tục, hoặc tiếng động cơ quay lạ, khả năng cao ổ đang có lỗi cơ học.
• Tập tin bị lỗi hoặc biến mất: Khi dữ liệu tự dưng bị mất, không thể mở, hoặc xuất hiện lỗi liên tục khi thao tác, đó là dấu hiệu cho thấy dữ liệu trên ổ cứng đang bị ảnh hưởng.
• Màn hình xanh (BSOD) xuất hiện thường xuyên: Lỗi hệ thống lặp lại và các thông báo “crash” không rõ nguyên nhân cũng có thể liên quan đến lỗi ổ cứng.

Khi thấy những dấu hiệu này, bạn nên nhanh chóng kiểm tra tình trạng ổ đĩa để đảm bảo an toàn cho dữ liệu.

Một số phương pháp kiểm tra sức khỏe ổ cứng

Tùy theo nhu cầu và mức độ nghi ngờ về lỗi, bạn có thể lựa chọn nhiều phương pháp khác nhau để đánh giá sức khỏe ổ cứng. Dưới đây là những cách phổ biến, được nhiều người tin dùng:

Sử dụng lệnh WMIC trên Windows

WMIC (Windows Management Instrumentation Command-line) là công cụ dòng lệnh tích hợp sẵn trong Windows, cho phép bạn nhanh chóng kiểm tra tình trạng cơ bản của ổ cứng mà không cần cài đặt phần mềm bên ngoài. Các bước thực hiện như sau:

Bước 1: Nhấn tổ hợp phím Windows + S, nhập Command Prompt, sau đó chọn Run as administrator.

Bước 2: Trong cửa sổ CMD, gõ wmic và nhấn Enter.

Bước 3: Tiếp tục nhập lệnh: diskdrive get status và ấn chọn Enter.

Hệ thống sẽ trả về kết quả “OK” nếu ổ cứng của bạn hoạt động bình thường. Trường hợp khác như “Pred Fail” cho thấy ổ đĩa đang gặp vấn đề nghiêm trọng và cần kiểm tra kỹ hơn bằng phần mềm chuyên dụng.

Kiểm tra bằng lệnh CHKDSK trên Windows

CHKDSK (Check Disk) là tiện ích dòng lệnh mạnh mẽ giúp phát hiện và sửa lỗi trên ổ cứng, bao gồm các bad sector và lỗi hệ thống tệp (file system errors). Cách kiểm tra ổ cứng bằng CHKDSK:

Bước 1: Mở Command Prompt bằng quyền quản trị (Admin).

Bước 2: Gõ lệnh: chkdsk C: /f /r (trong đó C: là tên ổ bạn muốn kiểm tra).

• /f là tùy chọn tự động sửa lỗi nếu phát hiện.
• /r giúp dò tìm bad sector và khôi phục thông tin nếu có thể.

Bước 3: Nếu ổ đĩa đang được sử dụng, hệ thống sẽ yêu cầu khởi động lại để thực hiện kiểm tra.

Kiểm tra sức khỏe ổ cứng bằng BIOS

Nếu bạn không thể vào Windows, hoặc muốn kiểm tra ổ cứng từ cấp độ phần cứng mà không bị ảnh hưởng bởi phần mềm, BIOS/UEFI là một lựa chọn lý tưởng. Các bước thực hiện:

Bước 1: Khởi động lại máy tính và nhấn phím truy cập BIOS/UEFI (thường là F2, DEL, ESC, F10 hoặc F12 tùy dòng máy).

Bước 2: Tìm đến các mục như: Diagnostics, Tools, Storage Test hoặc NVMe Self-Test.

Bước 3: Chạy các bài test được tích hợp sẵn để kiểm tra ổ cứng.

Bước 4: Kết quả sẽ hiển thị trực tiếp sau quá trình kiểm tra. Nếu có lỗi, BIOS thường thông báo rõ ràng hoặc cho bạn lựa chọn kiểm tra chuyên sâu hơn.

Kiểm tra sức khỏe ổ cứng bằng Hard Disk Sentinel

Đối với những ai cần kiểm tra ổ cứng chi tiết và theo dõi tình trạng thường xuyên, Hard Disk Sentinel là một phần mềm tuyệt vời đáng để đầu tư. Công cụ này không chỉ hiển thị tình trạng tổng thể ổ cứng mà còn đưa ra những cảnh báo cụ thể về hiệu suất, nhiệt độ, tuổi thọ, và các chỉ số SMAR, từ đó giúp bạn dự đoán nguy cơ lỗi trong tương lai.

Hard Disk Sentinel đặc biệt phù hợp với người dùng có ổ cứng đã sử dụng lâu năm, hoặc ổ SSD cần theo dõi hiệu suất theo thời gian. Ngoài ra, phần mềm còn cung cấp chức năng dự đoán tuổi thọ ổ cứng, điều mà rất ít công cụ khác làm được. Mặc dù là phần mềm trả phí, nhưng bản miễn phí của nó cũng cung cấp đủ tính năng cơ bản để kiểm tra sức khỏe ổ cứng hiệu quả.

Kiểm tra sức khỏe ổ cứng bằng phần mềm CrystalDiskInfo

CrystalDiskInfo là một trong những phần mềm kiểm tra sức khỏe ổ cứng miễn phí, phổ biến và dễ sử dụng nhất hiện nay. Chỉ cần cài đặt và khởi động, phần mềm sẽ lập tức hiển thị tình trạng ổ cứng bằng màu sắc dễ hiểu: Xanh là tốt, Vàng là cảnh báo, Đỏ là nguy hiểm. Ngoài ra, CrystalDiskInfo còn cung cấp chi tiết các thông số SMART, thời gian hoạt động, nhiệt độ, số lần bật/tắt ổ cứng… giúp bạn có cái nhìn toàn diện nhất.

Với giao diện thân thiện và hoàn toàn miễn phí, CrystalDiskInfo là lựa chọn lý tưởng cho người dùng phổ thông, giúp bạn theo dõi ổ đĩa định kỳ và đưa ra hành động kịp thời nếu phát hiện bất thường.

Sử dụng SeaTools phần mềm của Seagate

SeaTools là công cụ chính hãng được phát triển bởi Seagate, một trong những nhà sản xuất ổ cứng lớn nhất thế giới. Điều đặc biệt là phần mềm này không chỉ hỗ trợ ổ cứng Seagate mà còn tương thích với nhiều hãng khác như Western Digital, Toshiba, Samsung,…

SeaTools cung cấp nhiều chế độ kiểm tra, từ kiểm tra nhanh (Quick Test), kiểm tra chi tiết (Long Test) cho đến kiểm tra dữ liệu SMART. Đây là công cụ đáng tin cậy nếu bạn muốn đánh giá tình trạng ổ cứng vật lý, đồng thời giúp phát hiện sớm các lỗi nguy hiểm có thể dẫn đến mất dữ liệu. Với giao diện đơn giản, thao tác dễ thực hiện, SeaTools phù hợp cả với người không chuyên.

Sử dụng phần mềm AS SSD Benchmark

Nếu bạn đang sử dụng ổ SSD và muốn kiểm tra cả hiệu suất lẫn sức khỏe, AS SSD Benchmark là một công cụ mạnh mẽ, dễ dùng. Phần mềm này thực hiện các bài kiểm tra tốc độ đọc/ghi dữ liệu tuần tự và ngẫu nhiên, từ đó cho ra điểm số tổng thể để bạn so sánh với thông số của nhà sản xuất hoặc giữa các ổ với nhau.

AS SSD Benchmark không tập trung vào SMART mà thiên về hiệu năng thực tế, rất hữu ích khi bạn cảm thấy ổ SSD có dấu hiệu chậm dần hoặc muốn kiểm tra chất lượng khi vừa mua ổ mới. Với giao diện trực quan, không cần cài đặt quá nhiều, đây là công cụ tốt để đánh giá tình trạng ổ SSD hiện tại của bạn.

Bạn đang tìm thiết bị công nghệ đáng tin cậy mà vẫn tiết kiệm chi phí? Khám phá ngay các mẫu laptop và máy tính tại CellphoneS, nơi hội tụ chất lượng và giá tốt.

Đọc và hiểu các thông số SMART

Khi dùng phần mềm kiểm tra, bạn sẽ thấy các chỉ số SMART (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology). Đây là tập hợp các chỉ số phản ánh tình trạng phần cứng của ổ:

• Reallocated Sectors Count: số sector bị lỗi đã được thay thế, cao là dấu hiệu ổ sắp hỏng.
• Power-On Hours: tổng số giờ đã hoạt động.
• Temperature: nhiệt độ ổ đĩa, nhiệt độ quá cao sẽ giảm tuổi thọ ổ.
• Spin Retry Count: số lần khởi động lại mô-tơ ổ – nếu cao, có thể ổ sắp lỗi cơ học.

Nắm được các chỉ số này giúp bạn đưa ra quyết định bảo trì hoặc thay thế ổ kịp thời.

Mẹo duy trì sức khỏe ổ cứng ổn định và lâu dài

Sau khi kiểm tra, bạn nên áp dụng thêm những nguyên tắc cơ bản dưới đây để bảo vệ ổ cứng và kéo dài tuổi thọ thiết bị:

• Sao lưu dữ liệu định kỳ: Dù ổ cứng vẫn còn hoạt động tốt, việc sao lưu dữ liệu quan trọng sang ổ cứng ngoài hoặc lưu trữ đám mây là thói quen không thể thiếu.
• Tránh va chạm vật lý: Nhất là với ổ HDD, loại ổ sử dụng đĩa quay, rất dễ bị hỏng cơ nếu bị rơi hoặc rung lắc mạnh.
• Giữ máy trong môi trường nhiệt độ ổn định: Nhiệt độ cao là kẻ thù lớn của ổ cứng. Đảm bảo quạt tản nhiệt hoạt động tốt và tránh sử dụng máy trên đệm, mền, nơi dễ làm tắc khí thoát nhiệt.
• Không tắt máy đột ngột: Mỗi lần mất điện hay tắt nguồn cưỡng bức đều có thể gây lỗi hệ thống tệp tin hoặc sector bị hỏng.
• Dùng phần mềm chống phân mảnh (với HDD): Các công cụ như Defraggler giúp tổ chức lại dữ liệu, giúp ổ cứng HDD truy xuất nhanh hơn và hoạt động bền bỉ hơn.

Việc kiểm tra sức khỏe ổ cứng không chỉ là thao tác kỹ thuật, mà còn là bước bảo vệ dữ liệu quý giá của bạn trước những rủi ro bất ngờ như mất mát, lỗi hệ thống hay hư hỏng phần cứng. Thông qua những công cụ sẵn có và phần mềm chuyên dụng được giới thiệu trong bài viết, bạn hoàn toàn có thể tự mình đánh giá tình trạng ổ cứng chỉ với vài thao tác đơn giản. Hy vọng các thủ thuật máy tính được tổng hợp trên đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về máy tính.

Xem thêm các bài viết tại chuyên mục: Máy tính - Laptop - Tablet