Arch Linux là gì? Tìm hiểu chi tiết về Arch Linux A - Z

Arch Linux là một bản phân phối Linux được đánh giá cao bởi tính tối giản, khả năng tùy biến linh hoạt và quyền kiểm soát gần như tuyệt đối mà nó trao cho người dùng. 

Không đi theo lối mòn của những hệ điều hành thân thiện sẵn có, Arch hướng đến những người muốn hiểu sâu về hệ thống, sẵn sàng cấu hình từ nền tảng cơ bản nhất. Cùng Sforum tìm hiểu toàn diện về Arch Linux từ khái niệm, đặc điểm nổi bật đến hướng dẫn cài đặt, cấu hình và sử dụng hiệu quả, dù bạn là người mới bắt đầu hay một người dùng thành thạo.

Arch Linux là gì?

Arch Linux là một bản phân phối Linux mã nguồn mở được phát triển theo triết lý KISS (Keep It Simple, Stupid), đặt trọng tâm vào sự đơn giản, tính linh hoạt và kiểm soát toàn diện dành cho người dùng. Không giống như nhiều bản phân phối khác cung cấp sẵn môi trường đồ họa và các tiện ích mặc định, Arch bắt đầu với một hệ thống tối giản, nơi mọi thành phần đều do người dùng chủ động lựa chọn và cài đặt.

Với kiến trúc tối giản, hệ thống Arch chỉ bao gồm những gói phần mềm cần thiết nhất để khởi động. Từ đó, người dùng có thể từng bước cấu hình, xây dựng nên một hệ điều hành phù hợp tuyệt đối với nhu cầu của riêng mình. Đây là một ưu điểm vượt trội đối với những ai cần một nền tảng có khả năng tùy biến cao, đồng thời yêu cầu hiệu năng tối ưu và kiểm soát chi tiết về tài nguyên hệ thống.

Cũng chính vì vậy, Arch Linux được cộng đồng đánh giá là một trong những bản phân phối có giá trị học thuật cao nhất, phù hợp với những người muốn hiểu sâu về cách vận hành thực sự của một hệ điều hành Linux.

Ưu điểm nổi bật của Arch Linux

Dưới đây là những ưu điểm giúp Arch Linux được đánh giá cao trong cộng đồng người dùng chuyên sâu:

Kiểm soát toàn diện và tùy chỉnh hệ thống theo nhu cầu

Với Arch, người dùng không bị ràng buộc bởi bất kỳ thành phần nào được cài đặt sẵn. Hệ điều hành này cung cấp một khung nền trống, cho phép bạn xây dựng toàn bộ môi trường theo cách riêng, từ giao diện đồ họa, ứng dụng đến các tiện ích hệ thống.

Chính đặc điểm này khiến Arch đặc biệt phù hợp với các môi trường yêu cầu hiệu năng cao, tối ưu về tài nguyên hoặc có mục đích sử dụng chuyên biệt như lập trình, nghiên cứu bảo mật hoặc vận hành máy chủ cá nhân.

Cập nhật liên tục nhờ mô hình phát hành rolling release

Arch Linux không sử dụng mô hình phát hành định kỳ như nhiều bản phân phối khác. Thay vào đó, hệ thống được cập nhật liên tục, một mô hình gọi là rolling release. Tất cả gói phần mềm, kernel và driver đều được cập nhật theo từng phiên bản nhỏ, giúp hệ thống luôn ở trạng thái mới nhất mà không cần nâng cấp toàn bộ.

Cập nhật hệ thống chỉ cần một dòng lệnh duy nhất: sudo pacman -Syu

Kho lưu trữ người dùng AUR cực kỳ phong phú

AUR (Arch User Repository) là một trong những lợi thế đáng giá nhất của Arch Linux. Đây là kho phần mềm được cộng đồng phát triển và duy trì, cho phép người dùng truy cập hàng ngàn gói cài đặt không có trong kho chính thức.

Việc cài đặt phần mềm từ AUR khá đơn giản thông qua các trình hỗ trợ như yay, paru, mang lại khả năng tiếp cận vô hạn đối với phần mềm nguồn mở cũng như các công cụ thử nghiệm mới nhất.

Tài liệu Arch Wiki đầy đủ và được duy trì tốt

Nếu như hầu hết các bản phân phối Linux đều phụ thuộc vào diễn đàn hoặc tài liệu không chính thống thì Arch Wiki là hệ thống tài liệu chính thức được cộng đồng duy trì và cập nhật liên tục. Đây là nguồn thông tin đáng tin cậy, cung cấp hướng dẫn rõ ràng từ việc cài đặt cơ bản đến các cấu hình nâng cao như tối ưu hệ thống, bảo mật, thiết lập máy chủ,...

Arch Linux có thích hợp với người mới không?

Mặc dù Arch Linux không được thiết kế cho người dùng mới bắt đầu, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không thể học và sử dụng nó. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc cài đặt Arch không có giao diện đồ họa, không có trình hướng dẫn từng bước và yêu cầu kiến thức về dòng lệnh cùng cách hoạt động của hệ điều hành.

Nếu bạn muốn tiếp cận Arch Linux một cách an toàn và thực tế, lời khuyên là hãy bắt đầu bằng cách cài đặt nó trong môi trường máy ảo. Điều này giúp bạn có thể thử nghiệm, làm quen với cấu trúc hệ thống và quy trình cài đặt mà không ảnh hưởng đến thiết bị chính.

Ngoài ra, các bản phân phối dựa trên Arch như Manjaro, EndeavourOS hoặc ArcoLinux là những lựa chọn hoàn hảo để trải nghiệm triết lý Arch mà không gặp trở ngại trong giai đoạn đầu.

Arch Linux phù hợp với những ai?

Arch Linux được xây dựng hướng đến người dùng có kiến thức kỹ thuật, yêu thích sự tối giản và muốn kiểm soát hệ thống ở mức sâu. Các đối tượng sử dụng Arch Linux bao gồm:

• Lập trình viên muốn tạo môi trường phát triển tùy biến cao.
• Kỹ sư hệ thống hoặc DevOps cần hệ điều hành nhẹ, hiệu quả và linh hoạt trong triển khai.
• Chuyên gia bảo mật có thể tích hợp với kho BlackArch để khai thác hàng nghìn công cụ bảo mật chuyên dụng.
• Người đam mê công nghệ muốn khám phá cách Linux hoạt động từ gốc.

Cách tải và khởi động Arch Linux

Để bắt đầu hành trình với Arch, việc đầu tiên là bạn cần tải đúng bản ISO và tạo một thiết bị khởi động. Dưới đây là các bước tải và khởi động Arch Linux chi tiết:

Cách tải Arch Linux

Truy cập trang chính thức của Arch tại https://archlinux.org/download và lựa chọn một trong hai phương thức tải:

• Tải trực tiếp từ các mirror gần khu vực của bạn.
• Tải qua BitTorrent, giúp phân tán băng thông và ổn định tốc độ.

Sau khi có file ISO, bạn có thể sử dụng:

• Etcher: Một công cụ giao diện đồ họa, tương thích với mọi hệ điều hành để tạo USB boot một cách dễ dàng.
• Dòng lệnh trên Linux: dd bs=4M if=/path/to/archlinux.iso of=/dev/sdX status=progress && sync.

Thay /dev/sdX bằng thiết bị USB thật sự của bạn. Ngoài ra, có thể sử dụng đĩa DVD nếu cần thiết.

Cách khởi động Arch Linux

Sau khi đã tạo thành công thiết bị khởi động, người dùng cần khởi động hệ thống bằng thiết bị này để bắt đầu quá trình cài đặt Arch Linux. Sau đây là trình tự các bước khởi động Arch Linux:

Bước 1: Sau khi đã hoàn tất việc tạo USB cài đặt Arch Linux, tắt hoàn toàn máy tính. Cắm USB vào cổng kết nối phù hợp, sau đó khởi động lại máy.

Bước 2: Ngay khi hệ thống bắt đầu khởi động, nhấn liên tục một trong các phím F2, F10 hoặc F12, tùy thuộc vào loại bo mạch chủ hoặc dòng máy để truy cập vào Boot Menu.

Bước 3: Trong danh sách thiết bị khởi động, chọn USB cài đặt Arch Linux. Hệ thống sẽ tự động tải giao diện khởi động với một loạt các tùy chọn liên quan đến phiên bản nhân (kernel) và môi trường cài đặt. Tại màn hình lựa chọn, chọn dòng Boot Arch Linux (x86_64) và nhấn Enter để bắt đầu phiên làm việc trong môi trường live. Đây là không gian dòng lệnh tạm thời, nơi bạn sẽ tiến hành toàn bộ quy trình cài đặt thủ công.

Mặc định, hệ thống sử dụng bố cục bàn phím kiểu US. Nếu bạn cần chuyển sang bố cục khác, có thể liệt kê tất cả các layout bàn phím sẵn có bằng lệnh:

ls /usr/share/kbd/keymaps/**/*.map.gz

Sau đó, áp dụng layout mong muốn bằng lệnh:

loadkeys tên_layout

Ví dụ: Để sử dụng bố cục tiếng Đức, dùng loadkeys de-latin1.

Kiểm tra kết nối mạng là một bước không thể thiếu trước khi tiếp tục cài đặt, đặc biệt nếu bạn sử dụng mirror trực tuyến. Để xác nhận rằng thiết bị đã kết nối Internet thành công, chạy lệnh:

ping -c 3 google.com

Nếu nhận được phản hồi, tức là kết nối đã sẵn sàng và bạn có thể tiếp tục với các bước thiết lập hệ thống và phân vùng ổ đĩa.

Hướng dẫn cách cấu hình Arch Linux

Sau khi tải tệp ISO và khởi động vào môi trường live thành công, bước tiếp theo là tiến hành cài đặt hệ điều hành vào ổ cứng và cấu hình những thành phần thiết yếu. Arch Linux không có trình cài đặt đồ họa, nên toàn bộ quá trình đều diễn ra thông qua dòng lệnh.

Cài đặt hệ thống cơ bản với pacstrap

Sau khi bạn đã gắn phân vùng chính vào thư mục /mnt, bước tiếp theo là tiến hành cài đặt hệ thống cơ sở Arch Linux. Quá trình này được thực hiện bằng công cụ dòng lệnh pacstrap, một tiện ích đặc biệt của Arch dùng để triển khai những thành phần cốt lõi cần thiết cho hệ điều hành.

Lệnh cài đặt bao gồm kernel, firmware thiết bị và các gói hệ thống cơ bản như sau:

pacstrap /mnt base linux linux-firmware

Thao tác này sẽ sao chép các gói được chỉ định từ kho lưu trữ chính thức vào phân vùng được mount, tạo nên nền tảng tối thiểu để Arch Linux hoạt động. Sau khi hoàn tất, bạn có thể bắt đầu cấu hình hệ thống một cách chi tiết hơn.

Tạo tệp fstab để lưu thông tin phân vùng

Tệp fstab (File System Table) là một thành phần không thể thiếu của bất kỳ hệ thống Linux nào. Nó định nghĩa cách các phân vùng ổ đĩa, thiết bị lưu trữ và hệ thống tệp từ xa được mount vào hệ thống trong mỗi lần khởi động. Nếu không có tệp này, hệ thống sẽ không thể biết cách nhận diện và gắn các phân vùng cần thiết khi khởi động lại.

Để tạo fstab dựa trên các phân vùng hiện tại, hãy sử dụng lệnh:

genfstab -U /mnt >> /mnt/etc/fstab

Tham số -U đảm bảo rằng hệ thống sử dụng UUID để xác định phân vùng, một phương pháp an toàn và chính xác hơn so với việc dùng tên thiết bị như /dev/sda1, vì các tên này có thể thay đổi giữa các lần khởi động.

Chuyển môi trường làm việc sang hệ thống mới cài đặt

Khi các gói cơ bản đã được cài đặt vào phân vùng /mnt, bạn cần chuyển môi trường dòng lệnh từ live session hiện tại sang môi trường mới để cấu hình chi tiết hơn. Arch Linux cung cấp lệnh arch-chroot để chuyển đổi root hiện tại (tạm thời) sang root mới của hệ thống đã cài.

Lệnh thực hiện như sau:

arch-chroot /mnt

Từ thời điểm này, mọi thao tác bạn thực hiện sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ điều hành mới được cài đặt, giống như bạn đang sử dụng Arch Linux từ một phiên bản thực sự trên máy thật.

Thiết lập múi giờ hệ thống

Việc cài đặt đúng múi giờ giúp hệ thống đồng bộ thời gian chính xác, từ đó bảo đảm hoạt động đúng đắn của các dịch vụ liên quan đến thời gian như nhật ký hệ thống, tác vụ tự động (cron), hoặc bảo mật.

Để thiết lập múi giờ:

Trước tiên, liệt kê tất cả các múi giờ có sẵn bằng lệnh:

timedatectl list-timezones

Sau khi xác định tên múi giờ phù hợp (ví dụ: Asia/Ho_Chi_Minh), bạn áp dụng bằng lệnh:

timedatectl set-timezone Asia/Ho_Chi_Minh

Từ đây, hệ thống sẽ sử dụng múi giờ này làm chuẩn trong mọi hoạt động liên quan đến thời gian.

Cấu hình ngôn ngữ hệ thống (locale)

Một hệ điều hành có thể hỗ trợ nhiều ngôn ngữ và định dạng khác nhau. Việc thiết lập đúng locale sẽ ảnh hưởng đến cách hiển thị ngày giờ, tiền tệ, định dạng số và cả ngôn ngữ giao diện dòng lệnh. Các bước thực hiện:

Mở tệp cấu hình locale:

nano /etc/locale.gen

Tìm dòng tương ứng với ngôn ngữ cần sử dụng (ví dụ: en_US.UTF-8) và bỏ dấu # ở đầu dòng đó để kích hoạt.

Lưu tệp và chạy lệnh sau để tạo cấu hình:

locale-gen

Sau cùng, thiết lập locale mặc định cho hệ thống:

echo "en_US.UTF-8" > /etc/locale.conf

Việc cấu hình chính xác ngôn ngữ không chỉ giúp hiển thị rõ ràng mà còn ảnh hưởng đến các công cụ đầu cuối, quản lý hệ thống và các ứng dụng hỗ trợ đa ngôn ngữ.

Thiết lập hostname và cấu hình tệp hosts

Hostname là tên nhận dạng thiết bị trong mạng nội bộ hoặc Internet. Việc thiết lập hostname giúp phân biệt các máy chủ trong môi trường đa hệ thống, đồng thời hỗ trợ các dịch vụ như SSH, DNS nội bộ, hoặc quản lý hạ tầng.

Tạo tệp hostname và thêm tên thiết bị:

echo archlinux > /etc/hostname

Tiếp theo, cấu hình địa chỉ IP nội bộ trong tệp hosts:

nano /etc/hosts

Thêm vào nội dung:

127.0.0.1       localhost

::1                 localhost

127.0.1.1       archlinux.localdomain archlinux

(Thay archlinux bằng tên máy bạn đã đặt ở bước trước.)

Kích hoạt dịch vụ mạng DHCP để hệ thống tự động nhận địa chỉ IP khi khởi động:

systemctl enable dhcpcd

Việc cấu hình mạng chính xác ngay từ đầu giúp đảm bảo hệ thống luôn sẵn sàng kết nối Internet để cập nhật và hoạt động ổn định.

Thiết lập mật khẩu quản trị hệ thống (root)

Tài khoản root là người dùng đặc biệt với toàn quyền kiểm soát hệ thống. Việc đặt mật khẩu bảo mật cho tài khoản này là bước bắt buộc nhằm ngăn chặn truy cập trái phép hoặc thao tác nguy hiểm.

Để đặt mật khẩu, sử dụng lệnh: passwd

Bạn sẽ được yêu cầu nhập mật khẩu hai lần để xác nhận, sử dụng mật khẩu đủ mạnh, bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt để đảm bảo an toàn tối đa.

Bạn muốn nâng cấp trải nghiệm học tập, làm việc hay giải trí với một chiếc laptop mới? Hãy ghé CellphoneS để khám phá những mẫu laptop giá tốt, cấu hình mạnh mẽ cùng hàng loạt ưu đãi hấp dẫn, sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu của bạn:

Câu hỏi thường gặp

Những phần mềm phổ biến trên Arch Linux?

Người dùng có thể cài đặt gần như mọi phần mềm phổ biến: Firefox, Chromium, Visual Studio Code, Docker, Git, GIMP, Blender, OBS Studio,... thông qua pacman hoặc AUR.

Tại sao Arch Linux được coi là bản phân phối Linux “minimal”?

Vì hệ thống chỉ bao gồm những thành phần cốt lõi để hoạt động. Không có phần mềm thừa, không có môi trường đồ họa, mọi thứ do người dùng tự thêm vào theo nhu cầu thực tế.

Arch Linux có miễn phí không?

Có. Arch là một hệ điều hành mã nguồn mở, phát hành theo giấy phép GPL. Bạn có thể sử dụng, chỉnh sửa, phân phối lại mà không phải trả phí.

Có bản nào tương tự như Arch Linux không?

Có. Manjaro, ArcoLinux và EndeavourOS là các bản phân phối dựa trên Arch với giao diện thân thiện, tích hợp sẵn trình cài đặt đồ họa, phù hợp cho người mới.

Arch Linux là đại diện tiêu biểu cho triết lý đơn giản, tinh gọn nhưng mạnh mẽ trong thế giới Linux. Thông qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn Arch Linux là gì, những giá trị nó mang lại và cách tiếp cận phù hợp để bắt đầu hành trình với bản phân phối Linux đặc biệt này.

Xem thêm:

• 6 cách tắt nguồn laptop khi bị đơ nhanh chóng, an toàn
• Cách giới hạn sạc pin laptop Lenovo hiệu quả, tốt cho máy
• Các bài viết trong chuyên mục: Thủ thuật máy tính